ΛΑΖΑΡΕΤΟ

                                    (Τόποι μνήμης και θυσίας)

Οι φυλακές της Κέρκυρας χτίστηκαν από τους Άγγλους αποικιοκράτες το 1836 επί αρμοστείας Τόμας Μαίτλαντ και χτίστηκαν κυρίως για να φυλακίζουν τους Επτανήσιους αγωνιστές που αγωνίζονταν για το διώξιμο των Άγγλων. Η φυλακή είχε σχήμα οκταγώνου με 10 ακτίνες κράτησης, διώροφες και αριθμημένες με τα γράμματα του αλφαβήτου από το Α έως το Κ. Όλες οι ακτίνες κατέληγαν στο κέντρο όπου υπήρχε ένα κυκλικό κτίριο, το διοικητήριο το “κουλούρι”. Περιλάμβαναν 23 κελιά, 9 στο ισόγειο και 14 στον επάνω όροφο. Τα κελιά ήταν θολωτά και είχαν διαστάσεις 3 X 2 μέτρα περίπου. Στο κέντρο του θόλου το ύψος τους ήταν 3 μέτρα. Προορίζονταν να φιλοξενούν έναν κρατούμενο. Σε όλη τη φυλακή υπήρχαν 221 κελιά.

Η φυλακή της Κέρκυρας μαζί με τη φυλακή του Συγγρού και του Αβέρωφ αποτελούσαν τις μοναδικές φυλακές της χώρας που σχεδιάστηκαν και χτίστηκαν ακριβώς για αυτό το σκοπό για να΄ναι φυλακές. Η φυλακή είναι ακριβώς ίδια και σήμερα όπως και το 19ο αιώνα, μόνο ο εξωτερικός τοίχος ανυψώθηκε και διαχωρίστηκαν με μία πόρτα, οι διάδρομοι των ακτινών από τον προθάλαμο τους. Από εδώ θα περάσουν  εκατοντάδες πολιτικοί κρατούμενοι ειδικά την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας και του εμφυλίου. Μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, αντάρτες του ΕΛΑΣ και του Δημοκρατικού Στρατού, ΕΠΟΝίτες, εργάτες, αγρότες, κτηνοτρόφοι. Εδώ Θα μεταφερθεί στις 22 Νοεμβρίου 1936 ο Νίκος Ζαχαριάδης, Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Από εδώ θα περάσουν ο Νίκος Μπελογιάννης, ο Γιάννης Ζέβγος που στις 20 Μαρτίου 1947 θα δολοφονηθεί με τέσσερις σφαίρες πισώπλατα στην οδό Αγίας Σοφίας στη Θεσσαλονίκη, ο Άρης Βελουχιώτης. Εδώ στις 22 Νοεμβρίου 1938 Θα δολοφονηθεί ύστερα από άγρια βασανιστήρια ο Γενικός Γραμματέας της Κομμουνιστικής Νεολαίας της ΟΚΝΕ ο Χρήστος Μαλτέζος μία από τις ηρωικότερες μορφές του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος σε ηλικία 30 ετών. Οι πολιτικοί κρατούμενοι κυρίως κομμουνιστές, κρατούνταν στην ακτίνα Θ΄. Αν και τα κελιά είχαν σχεδιαστεί για έναν κρατούμενο την περίοδο του εμφυλίου κρατούνταν τρεις έως τέσσερις κρατούμενοι. Να σημειώσουμε εδώ πως την περίοδο του εμφυλίου οι συνθήκες κράτησης ήταν πολύ χειρότερες από ότι το 19ο αιώνα. Το 1876 η φυλακή είχε 194 κρατούμενους ενώ την περίοδο 1948-1949 οι κρατούμενοι ήταν 450 – 600. Οι φυλακισμένοι το 1877 σύμφωνα με τον κανονισμό της φυλακής του 1847 παρέμειναν στο κελί τους  2,5 ώρες την ημέρα και όλη τη νύχτα, ενώ το 1948 οι κρατούμενοι έμεναν στο κελί τους 16 ώρες το εικοσιτετράωρο, ενώ οι κρατούμενοι στην απομόνωση παρέμεναν 21 ώρες το εικοσιτετράωρο. Ακόμα και η ίδια η Εισαγγελία θεώρησε τις συνθήκες απομόνωσης ακραίες και το Δεκέμβριο του 1948 υπέβαλε έγγραφο προς το Υπουργείο Δικαιοσύνης να παραταθεί κατά μία ώρα ο χρόνος προαυλισμού των κρατουμένων που βρίσκονταν σε απομόνωση. Το καλοκαίρι του 1947 θα γίνει μία ομαδική μεταγωγή 60 κρατουμένων από τις φυλακές Αβέρωφ. Θα ακολουθήσει μία μεγαλύτερη μεταγωγή 200 περίπου κρατουμένων από το Επταπύργιο της Θεσσαλονίκης. Το 1948 όσοι κρατούμενοι δεν ήταν θανατοποινίτες μεταφέρθηκαν στις φυλακές της Γυάρου. Έτσι θα μείνουν μόνο οι καταδικασμένοι σε θάνατο. Η φυλακή φρουρείται από τη Χωροφυλακή και τον Ιούνιο του 1949 η φρουρά ενισχύεται από τη σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Κέρκυρας (ΣΕΑΚ)

Από εδώ θα παίρνουν τους αγωνιστές που πήγαιναν για εκτέλεση στο Λαζαρέτο με ένα πλοιάριο με το όνομα “Αχιλλέας”. Το Λαζαρέτο είναι ένα μικρό νησάκι 70 στρεμμάτων 2,5 ναυτικά μίλια από την ακτή. Εδώ οι Βενετοί είχαν το λοιμοκαθαρτήριο τους (lazaretto). Τα πλοία που έρχονταν εδώ έμεναν 40 μέρες σε καραντίνα για την αποφυγή της μετάδοσης των επιδημιών στο νησί της Κέρκυρας. Στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι Ιταλοί το χρησιμοποίησαν σαν στρατόπεδο συγκέντρωσης και τόπο εκτελέσεων. Την περίοδο του εμφυλίου θα εκτελεστούν στο Λαζαρέτο σε μαζικές εκτελέσεις εξακριβωμένα 112 αγωνιστές. Συγγενείς των εκτελεσμένων κάνουν λόγο για περίπου 200 πολιτικούς κρατούμενους που τουφεκίστηκαν εδώ. Είναι δύσκολο να εξακριβωθεί ο τελικός αριθμός τους, αφού οι εκτελεσμένοι θάβονταν σε ανώνυμους ομαδικούς τάφους. Στην πλειοψηφία τους, το 80% των εξακριβωμένων εκτελεσθέντων είναι νέοι από 19 έως 34 ετών. Ο πρώτος καταγεγραμμένος εκτελεσμένος είναι ο 23χρονος Πολύβιος Κολοβός το Μάιο του 1947. Από το Νοέμβριο του 1947 έως το Μάιο του 1948 θα εκτελεστούν 64 αγωνιστές. Στη συνέχεια η συχνότητα των εκτελέσεων μειώνεται, μέχρι το τέλος του 1948 για να ξαναβρεί τον άγριο και αιματηρό ρυθμό της, την άνοιξη και το φθινόπωρο του 1949. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1949 ένα μήνα μετά το τέλος του εμφυλίου εκτελείται ο Γιάννου Θεοφάνης μηχανικός από το Ξυλόκαστρο Κορινθίας. Παρόλο που οι εκτελέσεις σταματάνε, στις 16 Νοεμβρίου 1954 θα εκτελεστεί ο 27χρονος Γιάννης Μαριώλης, για παράβαση του Αναγκαστικού νόμου Ν 375/52 περί κατασκοπείας. Με τον ίδιο νόμο που εκτελέστηκαν ο Νίκος Μπελογιάννης και οι σύντροφοι του.

Εδώ θα εκτελεστεί στα 27 του χρόνια ο κομμουνιστής Ηλίας Λιάκουρας κλωστοϋφαντουργός, στις 3 Απριλίου 1948 μαζί με άλλους 10 αγωνιστές που στο τελευταίο του γράμμα στη γυναίκα του γράφει “… Θέλω να είσαι υπερήφανη και να κρατάς πάντα το κεφάλι σου ψηλά σαν τίμια Ελληνίδα και σαν γυναίκα ενός ήρωα που πολεμώντας έπεσε από τα δολοφονικά βόλια των προδοτών μόνο και μόνο για να κάνει ευτυχισμένο το λαό και σένα…” Εδώ θα εκτελεστεί στις 19 Νοεμβρίου 1948  ο Νίκος Γόδας στα 27 του χρόνια  μαζί με άλλους τρεις αγωνιστές. Μικρασιατικής καταγωγής άσος του Ολυμπιακού καπετάνιος του 5ου επίλεκτου λόχου του ΕΛΑΣ Κοκκινιάς με πολλές μάχες στο ενεργητικό του στην κατοχή και στα Δεκεμβριανά. Συλλαμβάνεται το 1945 περνάει από τις φυλακές Αβέρωφ, Αίγινας, Κέρκυρας χωρίς να υπογράψει δήλωση. Εκτελείται με τη φανέλα του Ολυμπιακού και μάλιστα μέρα Κυριακή που δεν εκτελούσαν ούτε οι Γερμανοί. Τα τελευταία του λόγια προς τους συντρόφους του ήταν “Νενικήκαμεν. Ζήτω οι Ολυμπιονίκες του σοσιαλισμού. Γεια σας συναθλητές μου”. Στη διάρκεια του εμφυλίου οι κρατούμενοι στη φυλακή της Κέρκυρας θα οργανώσουν τρεις φορές απεργία πείνας σε μία προσπάθεια να σταματήσουν τις εκτελέσεις. Η πρώτη απεργία πείνας ξεκινάει μετά την εκτέλεση του Ευγένιου Χαραλαμπίδη 36 χρόνων λογιστή και του Γεωργίου Παναγιώτου  27 χρόνων, εργάτη στις 22 Ιουλίου 1948.  Σύμφωνα με τα αρχεία της Εισαγγελίας Εφετών Κέρκυρας οι απεργοί πείνας είναι 306. Η δεύτερη απεργία γίνεται στις 19 Νοεμβρίου 1948 μετά την εκτέλεση του Νίκου Γόδα και άλλων τριών κρατουμένων και η τρίτη απεργία πεινάς γίνεται μετά την εκτέλεση του Γεωργίου Διαβάτη 33 ετών γεωργού, του Δημητρίου Χαμόδρακα ή Αγιοβλασίτη 25 χρονών και του Χαράλαμπου Φαράντου στις 23 Φεβρουαρίου 1949. Η  διοίκηση των φυλακών θα κάνει τα πάντα, θα χρησιμοποιήσει κάθε μέσο για να σταματήσει τις απεργίες πείνας, αναγκαστική σίτιση, εκτελέσεις. Κατά τη διάρκεια της τρίτης απεργίας πείνας θα εκτελεστούν στις 26 Φεβρουαρίου 1949, για να τρομοκρατηθούν οι κρατούμενοι και να σταματήσουν την απεργία πείνας, τρείς κρατούμενοι, ο Μόσχος Μπαμπαλιάρης 39 ετών κτηνοτρόφους, ο Σάββας Θωμαΐδης 34 ετών γεωργός και ο Ιωάννης Σκαλιστήρης 20 ετών καπνοπαραγωγός.

70 χρόνια μετά το τέλος του εμφυλίου ο διεθνής ορίζοντας έχει σκοτεινιάσει. Τα σύννεφα του πολέμου πυκνώνουν. Ο κίνδυνος ενός γενικευμένου πολέμου στη γειτονιά μας αλλά και παγκόσμια είναι όλο και πιο κοντά, η πατρίδα μας δένεται  όλο και πιο σφιχτά στο άρμα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, τα δεσμά της εξάρτησης και της υποτέλειας γίνονται όλο και πιο βαριά, η ντόπια ολιγαρχία παίρνει όλο και πιο αντιλαϊκά μέτρα, η φτώχεια, η εξαθλίωση απλώνονται. Κάθε μέρα περικόπτονται όλο και περισσότερο τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα δημοκρατικά δικαιώματα οι συνδικαλιστικές ελευθερίες. Η  προηγούμενη κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ -ΑΝΕΛ και τώρα της Νέας Δημοκρατίας έχουν μετατρέψει τη χώρα σε ένα απέραντο αμερικανονατοϊκό  στρατόπεδο με βάσεις διάσπαρτες σε όλη τη χώρα. Προβάλλει όλο και πιο επιτακτική η ανάγκη για την ανασυγκρότηση ενός λαϊκού, κομμουνιστικού κινήματος που θα παλέψει για όλα αυτά που έπεσαν οι χιλιάδες αγωνιστές πριν 70 χρόνια για ψωμί, δουλειά, δημοκρατία, εθνική ανεξαρτησία και σοσιαλισμό.

Μάρτιος 2020

Θανάσης Κοντοφάκας