ΠΑΙΔΟΜΑΖΩΜΑΤΑ – ΜΕΡΟΣ 4ο

Το σύντομο αυτό τέταρτο μέρος του αφιερώματος στα “Παιδομαζώματα” είναι ιδιαιτέρως συγκινητικό. Περνούν μπροστά από τα μάτια μας – και πληγώνουν τις καρδιές μας – εικόνες παιδιών που “σέρνονται” μακριά από τους δικούς τους και τα σπίτια τους, μακριά από την πατρίδα τους – και φυσικά ο λόγος είναι το συνεχιζόμενο εμφυλιοπολεμικό σκηνικό.
Γυναίκες μεγαλύτερες αλλά και κορίτσια σε εφηβική ηλικία αναλαμβάνουν να οδηγήσουν τα παιδιά και να παίξουν το ρόλο της μάνας, που δεν είναι δίπλα τους μια τόσο δύσκολη στιγμή…
Με αυτά τα καραβάνια κλείνει η μικρή αυτή ενότητα. Καραβάνια παιδιών ορφανών, παιδιών γυμνών και πεινασμένων…

Παληοτάκης

4 ΤΑ ΚΑΤΑΡΡΑΚΩΜΕΝΑ ΑΡΠΑΓΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ

Σε μια παραστατική περιγραφή στην εφημερίδα «Εξόρμηση» της 1/4/1948, διαβάζουμε: «…ζώα κάρα γεμάτα παιδάκια, ολόκληρες φάλαγγες από μικρά παιδιά βαδίζουν προς διάφορες κατευθύνσεις… μερικά περπατούν. Άλλα είναι πάνω στα ζώα κι από κοντά οι μανάδες τους… τα πιο μικρά μισοκοιμούνται πάνω σε γαϊδουράκια» [27. Lars Baerentzen, ό.π., σελ, 142]. Μανάδες ονόμαζαν τις μεγαλύτερες γυναίκες, που ανά μικρές ομάδες είχαν την ευθύνη της συνοδείας των παιδιών. Η δραματική αυτή πομπή όδευε υπό την περιφρούρηση του Δημοκρατικού Στρατού, προς τα σύνορα της Αλβανίας ή της Γιουγκοσλαβίας. Σε όλους τους ημεδαπούς ή αλλοδαπούς παιδότοπους, τις ομαδάρχισσες που τα φρόντιζαν τις ονόμαζαν μανάδες. Μια ακόμα ταυτοσημία μέσων, που θα εξηγήσουμε παρακάτω, γιατί η παιδική ψυχολογία, σε ανατολή και δύση, έχει κοινούς παρονομαστές.
Ο Δ. Σέρβος [28. Δημήτρης Σέρβος, ό.π., σελ. 241] περιγράφει τις δύσκολες συνθήκες του ταξιδιού (πεζοπορία κ.λπ.) των παιδιών, υπό το φόβο των αναγνωριστικών αεροπλάνων και άλλων λαγωνικών και καταδιωκτικών μέσων του κυβερνητικού στρατού. Η πορεία υποχρεωτικά γινόταν βράδυ με απόλυτη σιωπή. Η ίδια σιωπή επιβαλλόταν κατά τη διάρκεια της ημέρας, όπου λούφαζαν κρυμμένοι οι πεζοπόροι. Και πώς να πείσεις, όπως γράφει, τα νεογέννητα να μην κλάψουν; Πώς να πείσεις τα παιδιά (καθώς και τα ζώα) να υπομείνουν την πείνα, τη δίψα, την έλλειψη της μάνας και τις λοιπές κακουχίες, που εμπεριείχε αυτή η περιπέτεια; Τα παιδιά που δεν μπορούσαν να περπατήσουν, τα φόρτωναν στα ζώα και τα υπόλοιπα, μαζί με τη συνοδό (μάνα) και στρατιωτική συνοδεία, ήταν πεζά. Κάθε συνοδός ήταν η επικεφαλής και υπεύθυνη ολιγομελούς ομάδας παιδιών.
Ο ίδιος αναφέρει τη μαρτυρία του 15χρονου τότε και μεγαλύτερου παιδιού, που έγινε κατά την αναχώρηση 270 παιδιών στις 1/3/48, από τον Έβρο προς τα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Πορεία που κράτησε 15 ημέρες: «Ξεκινήσαμε την 1 Μαρτίου 1948, απ’ το χωριό Λευκίμη με 15 βοϊδάμαξες, και 23 γαϊδούρια, όλα καταφορτωμένα παιδιά. Ήταν μια ηρωική πορεία παιδιών, που πεινούσαν και τρέμαν από φόβο. Ήταν παιδιά που δεν είχαν πατεράδες. Παιδιά μαχητών του Δ.Σ.Ε. Οι μανάδες τους τα φέρναν στην αγκαλιά ή τα παρέδιναν στους παππούδες, που περίμεναν με τις βοϊδάμαξες έξω απ’ το χωριό. Κλαίγαν οι μανάδες, κλαίγαν τα παιδάκια και οι παππούδες… η Μυρσίνη Βρανίδου 14 ετών απ’ το χωριό Τριφύλι ήταν η μεγαλύτερη. Ήταν η μάνα, η δασκάλα, η συνοδός των υπόλοιπων 21 παιδιών του χωριού…» [29. Δημήτρης Σέρβος, ό.π., σελ. 283]. Στη συνέχεια αναφέρονται και άλλοι συνοδοί παρόμοιων ηλικιών. Σε άλλη μαρτυρία συναντάμε ως επικεφαλής ομάδας τη γιαγιά ενός εκ των παιδιών [30. Ρίκη Βαν Μπουσχότεν, Περάσαμε πολλές μπάρες κορίτσι μου..., εκδ. «Πλέθρον», 1998, σελ. 272].
“Τα παιδιά έφταναν στις παιδουπόλεις σε κακή κατάσταση, σωστά αγρίμια, πραγματικά «φαντάσματα, κουρελιασμένα, ψειριασμένα, ψωριασμένα, πεινασμένα, διψασμένα, και προπαντός βλέπαμε στο πρόσωπό τους το φόβο… το θέαμα ήταν απαίσιο και αποκρουστικό… οι ταλαιπωρίες, η γύμνια, η πείνα και ο τρόμος είχαν σπάσει το ηθικό τους” [31. Ελένη Αναγνωστοπούλου, Το έργο της βασίλισσας Φρειδερίκης. Παιδοπόλεις 1948-1950, Αθήνα, 2003, σελ. 27].

Παληοτάκης
Για το blog των Λαμπράκηδων
www.lamprakides.gr/blog